Những câu hỏi thường gặp trong chỉnh nha cho trẻ vị thành niên

Chỉnh nha cho trẻ em khác với người lớn, vì trẻ có sự phát triển cung xương hàm mặt và bác sĩ phải tính đến yếu tố này. Ngoài ra, trẻ còn có rất nhiều những yếu tố khác mà bác sĩ sẽ cân nhắc như mức độ hợp tác, giữ vệ sinh răng miệng, tâm lý của trẻ đối với điều trị chỉnh nha . Như vậy, điều trị chỉnh nha cho trẻ em, vị thành niên hoàn toàn không đơn giản như nhiều người nghĩ “làm cho trẻ con”!

1. THỜI ĐIỂM NÀO THÌ CHỈNH NHA CHO TRẺ LÀ THÍCH HỢP NHẤT?

Rất nhiều người nghĩ rằng, điều trị chỉnh nha cho trẻ nên làm càng sớm càng tốt. Điều này là không chính xác, vì những lý do như sau:

• Nếu điều trị quá sớm ở giai đoạn trẻ chưa phát triển xương hàm mặt, khung xương hàm mặt của trẻ sẽ quá nhỏ, không đủ chỗ để sắp xếp răng. Giai đoạn hợp lý là giai đoạn trẻ đang phát triển xương hàm mặt, bác sĩ dự đoán sự phát triển của trẻ để đưa ra kế hoạch phù hợp.

• Nếu điều trị quá sớm khi trẻ chưa thay hết răng, thời gian sẽ kéo dài rất nhiều do phải đợi răng của trẻ mọc rồi mới di chuyển răng được. Trường hợp ngoại lệ là khi bác sĩ thấy răng có nguy cơ mọc ngầm, hoặc bệnh nhân cần can thiệp trên những răng đã mọc như răng cửa.

 

Hình: Trẻ đang trong giai đoạn thay răng vĩnh viễn, và vẫn còn một số răng sữa chưa thay.

• Khung xương hàm của trẻ cũng chưa phát triển nhiều nên phụ huynh thường cảm thấy răng của trẻ “quá to” so với khung xương. Sau này, khi khung xương của trẻ phát triển, phụ huynh sẽ thấy răng của trẻ “cũng phù hợp” với trẻ, và tự nhận xét là thấy “đỡ hơn”. Vì vậy, mặc dù phụ huynh mong muốn chỉnh nha nhưng bác sĩ khuyên nên đợi thêm một thời gian rồi mới quay lại đánh giá thêm.

• Điều trị quá sớm dẫn đến thời gian kéo dài có thể làm cho trẻ “nản chí” và không muốn tiếp tục điều trị chỉnh nha. Thời gian kéo dài cũng làm ảnh hưởng đến cuộc sống, tăng chi phí cho phụ huynh và bác sĩ.

Vì vậy, điều trị chỉnh nha cho trẻ quan trọng nhất là “đúng thời điểm”. Thời điểm có thể thay đổi rất khác nhau ở những đứa trẻ khác nhau, vì phụ thuộc vào sự phát triển của mỗi trẻ em. Ví dụ ở trẻ này khung xương có thể phát triển lúc 12 tuổi, nhưng ở trẻ khác có thể đến 15 tuổi.
Mỗi trẻ em có thời điểm phát triển khác nhau, chứ không phải theo độ tuổi. Có trẻ dậy thì sớm, có trẻ dậy thì muộn. Vì vậy, lựa chọn thời điểm điều trị dựa theo sự phát triển sinh học của trẻ là hợp lý, chứ không phải theo “giấy khai sinh”!

Kỹ thuật chỉnh nha hiện đại ngày nay có thể điều trị cho người lớn, với kết quả rất tốt. Vì vậy, quan điểm điều trị cho trẻ em “càng sớm càng tốt” không còn chính xác. Nếu phụ huynh chưa chắc chắn về quyết định điều trị, hoặc chưa cảm thấy là “thật sự cần thiết”, hoặc trẻ “không muốn chỉnh nha”, thì việc trì hoãn điều trị vài năm có thể là một “lựa chọn tốt”: trẻ sẽ hợp tác hơn, phụ huynh chuẩn bị được tài chính tốt hơn, phụ huynh và bác sĩ cảm nhận và đánh giá tốt hơn sự phát triển xương hàm mặt của trẻ,v.v… Xét cho cùng, nếu trẻ không điều trị chỉnh nha , thì sau này, là “người lớn”, trẻ vẫn có thể chỉnh nha được!

Hình: chỉnh nha cho người lớn cũng có thể đạt kết quả tốt, kể cả bằng mắc cài hay Invisalign.

2. TÔI THẤY BÁC SĨ YÊU CẦU CHỤP PHIM X-QUANG TOÀN CẢNH VÀ SỌ NGHIÊNG. TẠI SAO VẬY?

Phim x-quang toàn cảnh giúp bác sĩ thấy được các mầm răng vĩnh viễn của trẻ, cũng như giúp bác sĩ “đếm” số lượng răng vĩnh viễn của trẻ là đủ hay không, vì có những trường hợp trẻ bị thiếu hay dư răng vĩnh viễn bẩm sinh mà không biết. Phim cũng cho biết tình trạng mọc răng của trẻ như thế nào, chân răng của trẻ ra sao để bác sĩ tư vấn cho bệnh nhân.

Hình: Phim toàn cảnh giúp bác sĩ thấy được răng ngầm và mọc kẹt của trẻ.
Rất nhiều phụ huynh không phát hiện được con mình có răng ngầm hoặc thiếu răng,
cho đến khi bác sĩ thông báo cho phụ huynh!

Phim sọ nghiêng giúp bác sĩ thấy được mức độ hô, móm của trẻ, và dự đoán sự phát triển của xương hàm mặt sau này. Phim cũng là cột mốc để bác sĩ đánh giá sau một thời gian như 12 tháng, 24 tháng, v.v… nhằm tiên lượng sự phát triển của trẻ sau này.

Hình: Phim của bệnh nhân chụp tại nha khoa BẢO AN

Như vậy, phim x-quang là rất quan trọng để đánh giá đúng tình trạng của trẻ khi khám chỉnh nha.

3. TRẺ CÓ PHẢI NHỔ RĂNG KHÔNG?

Khi bác sĩ dự đoán rằng trẻ sẽ thiếu chỗ trầm trọng cho các răng vĩnh viễn mọc và sắp xếp ngay ngắn trên cung hàm, kể cả khi có sự phát triển của cung xương hàm mặt, bác sĩ có thể đề nghị nhổ răng. Thông thường, bác sĩ có thể đề nghị nhổ răng ở những trường hợp hô nhiều, chen chúc nhiều, kích thước răng lớn, còn răng cối lớn chưa mọc được, hoặc kết hợp nhiều yếu tố trên.

Hình: Tình trạng răng chen chúc quá nhiều thường phải nhổ răng để có khoảng trống sắp đều răng mà không bị hô.

Việc đánh giá chính xác mức độ hô có thể phải thông qua phim x-quang, vì qua mắt thường phụ huynh có thể không “cảm nhận” rõ được tình trạng hô của trẻ.

Nhiều phụ huynh lo ngại về vấn đề nhổ răng của trẻ sẽ bị ảnh hưởng sức khỏe và sức nhai. Thực chất, mặc dù trong giai đoạn niềng răng, trẻ sẽ bị giảm sức nhai do mất răng, nhưng sau đó, những chiếc răng lệch lạc (như răng khểnh, răng cửa) sẽ được xếp lại ngay ngắn và “bổ sung” lực nhai trở lại, giúp trẻ ăn uống bình thường. Thậm chí, nếu khớp cắn của bé hở ở nhóm răng cửa, sức nhai có thể được “cải thiện” nhiều hơn, vì trước đó, bé hoàn toàn không sử dụng được nhóm răng cửa!

 

Hình: Trước và sau khi điều trị cắn hở, các răng cửa của bệnh nhân vào đúng khớp cắn và sẽ có “chức năng nhai”, giúp cải thiện chức năng nhai trở lại mặc dù trước đó lực nhai bị giảm do nhổ răng.

Hình: Trước và sau khi chỉnh nha răng khểnh. Trước đó răng khểnh của bệnh nhân chỉ có giá trị “làm cảnh”, chứ không có chức năng nhai. Sau khi chỉnh nha, răng khểnh sẽ vào đúng vị trí và thực hiện chức năng nhai, thay thếcho răng bị nhổ nếu có. Ngoài ra, răng cửa của bệnh nhân được dựng thẳng trục cũng giúp việc ăn nhai tốt hơn là răng cửa “bị chìa”.

4. ĐIỀU GÌ CẦN LƯU Ý KHI CHỈNH NHA CHO TRẺ?

Có rất nhiều vấn đề phụ huynh cần lưu ý khi chỉnh nha cho trẻ, thường gặp các yếu tố sau:

A. Vấn đề vệ sinh răng miệng:

Theo quan điểm của nha khoa Lan Anh, điều quan trọng nhất khi chỉnh nha cho trẻ là ở vấn đề vệ sinh răng miệng.

Trẻ em khác với người lớn, trẻ thường “hay quên” và cũng không kỹ lưỡng, tỉ mỉ được như người lớn ở vấn đề vệ sinh răng miệng. Mặt khác, hàm răng mang niềng thường khó vệ sinh hơn hàm răng thông thường, vì dễ gây nhồi nhét và mắc kẹt thức ăn. Điều này dẫn đến nguy cơ sâu răng.

Hình:bệnh nhân giữ vệ sinh răng miệng tốt khi đeo mắc cài.

Sâu răng ở trẻ em mang mắc cài chỉnh nha là một vấn đề nghiêm trọng. Nghiêm trọng bởi vì men răng của trẻ em nhạy cảm với sâu răng, và quá trình mang niềng răng làm cho bác sĩ khó phát hiện. Sâu răng ở trẻ em mang niềng răng cũng sẽ ở mức độ rộng, tiến triển nhanh hơn. Một kết quả chỉnh nha tốt, cũng không còn ý nghĩa khi mà toàn bộ răng của trẻ bị sâu răng!

Hình: sâu răng ở trẻ em mang mắc cài không vệ sinh răng miệng tốt.

Nếu phụ huynh cảm thấy không chắc chắn về khả năng vệ sinh răng miệng của trẻ, lời khuyên chân thành là nên đợi đến lúc trẻ có khả năng vệ sinh răng miệng tốt, hoặc phụ huynh phải hỗ trợ trẻ trong vấn đề vệ sinh răng miệng. Hoặc nếu có khả năng tài chính, phụ huynh có thể lựa chọn giải pháp Invisalign, vì Invisalign có thể tháo ra và giúp cho việc vệ sinh răng miệng được dễ dàng.

B. Vấn đề ăn uống khi chỉnh nha:

Trong giai đoạn niềng răng, trẻ thường ăn uống khó khăn hơn: vì cần nhổ răng, vì răng di chuyển gây cảm giác ê, đau khi ăn nhai, vì mang mắc cài cọ xát trong miệng, v.v…
Vì vậy, phụ huynh nên chọn cách chế biến thức ăn mềm để trẻ dễ ăn nhai. Bổ sung đầy đủ các khoáng chất, vitamin giúp cho việc phục hồi của trẻ tốt hơn.

Trẻ tuyệt đối không nên nhịn ăn, hoặc ăn thiếu chất, thiếu năng lượng sẽ thấy mệt mỏi và khó chịu hơn. Mặt khác, ăn thiếu chất làm cho răng bị yếu đi, bác sĩ phải giảm lực làm cho răng di chuyển chậm hơn và lâu kết thúc hơn.

C. Lịch hẹn với bác sĩ:

Trẻ em thường không nhớ lịch hẹn với bác sĩ, và đôi khi phụ huynh cũng “quên” luôn!
Khi chỉnh nha, đặc biệt là bằng mắc cài, nếu trẻ không đến đúng hẹn, lực tác động sẽ không còn, làm cho răng trẻ không di chuyển. Hoặc đôi khi, lực tác động sẽ không đúng theo kiểm soát của bác sĩ. Vì vậy, phụ huynh cần nhớ đưa trẻ đến đúng hẹn.

Đối với Invisalign, trẻ có thể linh động cuộc hẹn với bác sĩ một chút, nhưng thông thường, bác sĩ tại nha khoa Lan Anh chỉ hẹn với bệnh nhân khi “cần phải hẹn”. Vì vậy, phụ huynh nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ khi có cuộc hẹn.

 

Hình: Đối với một đứa trẻ, điều quan trọng là phải “win” và thuyết phục được chúng làm theo điều đúng đắn. Ép buộc, dùng vũ lực hay “quyền lực” để ép trẻ chỉnh nha thường sẽ không đem lại thành công.

5. CON TÔI KHÔNG MUỐN CHỈNH NHA, MÀ TÔI THÌ MUỐN ĐỂ RĂNG TRẺ ĐẸP HƠN. LÀM SAO BÂY GIỜ?

Là phụ huynh, ai cũng muốn con mình có hàm răng khỏe, đẹp. Vậy nên phụ huynh mới đưa trẻ đến gặp bác sĩ chỉnh nha.

Tuy nhiên, không phải đứa trẻ nào cũng có cùng suy nghĩ như cha mẹ của chúng, vì nhiều lý do: trẻ sợ đau (do lúc nhỏ ấn tượng không tốt khi đi làm răng), sợ xấu (nhất là những trẻ vị thành niên), hoặc vì đơn giản là do trẻ thấy “không cần thiết”, hoặc “không muốn”.

Khi gặp tình huống này, thông thường bác sĩ sẽ khuyên phụ huynh nên tạm hoãn kế hoạch chỉnh nha, để có thêm thời gian nói chuyện, thuyết phục trẻ, vì điều trị chỉnh nha thật sự cần sự hợp tác của trẻ em. Nếu không có sự hợp tác, chỉnh nha sẽ thất bại.

Ngoài ra, như đã nói ở trên, sau này khi trẻ suy nghĩ lại và quyết định chỉnh nha, cũng không có gì là “quá muộn”. Vì chỉnh nha cho người lớn ngày nay cũng đạt kết quả rất tốt.

Trẻ em vẫn có thể chỉnh nha bằng Invisalign được, với điều kiện trẻ phải hợp tác để mang khay (vì nếu không mang khay thì răng không di chuyển!). Điều này có thể được kiểm soát bởi một hiển thị màu xanh ở khay Invisalign, trẻ phải mang đủ thời gian, màu xanh này mới mờ đi và biến mất.

Cũng như mắc cài, nếu răng trẻ chưa được thay hết, thì chỉnh nha bằng Invisalign cũng có thể cần phải kéo dài thời gian hơn. Kéo dài thời gian điều trị cũng làm tăng chi phí của Invisalign.

Kết luận: Như vậy, chỉnh nha cho trẻ em không hề “đơn giản”. Bác sĩ cần có kiến thức về sự phát triển hàm mặt của trẻ, tiên lượng dự đoán tình trạng của trẻ, thậm chí là phải “tâm lý” để hiểu rõ được bệnh nhân của mình. Lựa chọn thời điểm điều trị hợp lý sẽ giúp thời gian chỉnh nha rút ngắn, ngược lại những trường hợp phức tạp, thời gian có thể bị kéo dài hơn thông thường.

* Lưu ý: Kết quả điều trị có thể khác nhau tùy vào thể trạng từng người.”